Dialoog in het onderwijs, waarom en hoe? Denk mee!
- John van Balen
- 2 apr
- 4 minuten om te lezen
Deze notitie is bedoeld als groeidocument voor gesprekken met beleidsbepalers en geïnteresseerden binnen en buiten het onderwijs. En tegelijk als prikkel om werk te maken van “Dialoog in het onderwijs”.
In het algemeen en in koersplannen van het onderwijs vormt het verlangen naar verbinding een belangrijk aandachtsgebied. In dat kader zien we het aanbieden van dialoogvaardigheden in het PO en VO als noodzakelijke bijdrage aan het ontwikkelen van het vermogen van leerlingen om verbinding concreet vorm te geven. Ruwweg zijn er drie motieven om hier direct werk van te maken. Argumenten die overigens een sterke wisselwerking met elkaar hebben.
De mentale gezondheid van jongeren
De digitale communicatie
Educatieve participatie van de onderwijsomgeving
Ad 1. De mentale gezondheid van jongeren.
Verbinding met jezelf. Verbinding met jezelf is een voorwaarde voor mentale gezondheid en voor verbinding met elkaar. Je eigen binnenwereld begrijpen en kunnen verwoorden is een begin van dialoog. Dialoog creëert wisselwerking, taal, (luister-)vaardigheid, aandacht etc. De signalen over verslechtering van de mentale gezondheid van kinderen nemen drastisch toe. Hoe helpen we kinderen het effect van dialoog te ontdekken?
Verbinding met de ander. Voorbeelden te over, dag in dag uit, die aangeven dat omgaan met verschillen één van de grootste uitdagingen van onze tijd is. Elke dag zien kinderen volwassenen communiceren op een wijze die verwijdering tot gevolg heeft zowel in ‘t algemeen als in hun directe omgeving. Wat doet dit met je mentale gezondheid? Hoe kan dat anders? Hoe ga je om met iemand die heel anders naar de wereld kijkt dan jij? Wat heb je nodig voor een onderzoekende gespreksstijl cq dialoog?
Ad 2. Digitale communicatie
Sociale media en kunstmatige intelligentie. De invloed van sociale media kan een onderzoekende gespreksstijl om verbinding met jezelf en anderen te onderhouden, belemmeren. Hoe kunnen we sociale media juist gebruiken om deze gespreksstijl te bevorderen? Het antwoord op deze vraag verdient expliciete aandacht.
Vooral ook nu we alles aan AI kunnen vragen. Wie gaat leerlingen helpen om de dialoog met AI te voeren met aandacht voor de verbinding met zichzelf en hun omgeving? Hoe anticiperen we op het effect van AI op taal en het verbale en luisterend vermogen van jongeren? Kunnen mogelijkheden van sociale media en kunstmatige intelligentie juist helpen om dialoog te omarmen?
Ad 3. Educatieve participatie van de onderwijsomgeving.
Mentale gezondheid en digitale communicatie ontwikkelen leerlingen uiteraard in wisselwerking met hun omgeving. Een omgeving welke bijdraagt aan het onderhouden van discussie en overtuigen als heersende en vanzelfsprekende gespreksstijlen is tegelijk een belangrijke partner voor het succesvol aanleren van dialoog.Dit klinkt tegenstrijdig alsof de dialoog tegenover debat staat, het verlangen is echter dialoog dezelfde positie te geven en bewust kiezen vanzelfsprekend te maken.Feitelijk gaan omgeving en leerling gelijk op in het aanleren van de dialoog en het bewust kiezen voor deze gespreksstijl. Het introduceren (en verankeren) van dialoog bij leerlingen vraagt dan ook om een doelbewuste verbinding met de omgeving van leerlingen.De dynamiek in de driehoek ouders, leerkrachten en leerling is van essentieel belang.
Nu is het verlangen naar verbinding juist wat doorklinkt in de koersplannen van het onderwijs. De omgeving creëert de behoefte aan verbinding en is tegelijk de kritische succesfactor, ook voor het succesvol leren van dialoog. Wie doorbreekt deze vicieuze cirkel en hoe? Initiatieven uit de gemeenschap, de leeromgeving, gemeentelijke instanties…? Deze opgave op het overvolle bord van onderwijs leggen, lijkt niet de aangewezen weg. Hoe creëren we een systeem of plek waar noodzakelijke educatieve participatie van de gemeenschap bewust aandacht krijgt?
Kortom. De huidige samenleving en toekomstige ontwikkelingen geven urgentie om:
Leerlingen een gespreksstijl (incl. luistervaardigheid) aan te leren die helpt om hun eigen wereld te verwoorden en te delen, terwijl hun oordeel wordt teruggehouden.
Leerlingen te helpen een woordenschat te ontwikkelen waarmee hun binnenwereld verbonden kan worden aan de buitenwereld.
Leerlingen gevoel te laten omzetten in taal waarmee verbinding met zichzelf en hun omgeving gebouwd kan worden.
Leerlingen te helpen om de impact van hun gespreksstijl op de relatie met zichzelf en de anderen te onderkennen, mede in relatie tot polariserende stijlen als discussiëren, overtuigen en debatteren.
Leerlingen te helpen om zich ook bij het gebruik van digitale ontwikkelingen en communicatie op sociale media bewust te zijn van een passende gespreksstijl.
Leerlingen te steunen met een compassievolle omgeving met plekken en momenten die bewust helpen het geleerde in de praktijk te brengen (it takes a village to raise a child).
En nu?
De onderling met elkaar verbonden argumenten en het gegeven dat ze elkaar verder versterken maakt het aanbieden van dialoog lessen meer dan zinvol. Tegelijkertijd pleit deze samenhang voor het inzetten van een dialogische en organische benadering waarin samenleving en onderwijs bewust samen optrekken. Een benadering waarbij deze notitie gezien wordt als input voor het gesprek over ankerpunten voor “dialoog in het onderwijs”.
Voor degenen die hierover in gesprek willen gaan en/of in actie willen komen.Welke eerste stappen kunnen we nemen om tot een groeiende beweging te komen? Laten we binnen dit kader de aandacht richten op de volgende vragen:
Waar kunnen we direct beginnen?
Wie zijn daarbij op voorhand partners?
Hoe kunnen we met deze partners visie ontwikkelen en actie stimuleren?
Reageren graag aan: John van Balen | 06 222 46 154
